Պատմություն

Աշխարհի ամենահին քաղաքակրթություններից մեկը` Հայաստանը, իր կազմի մեջ ընդգրկում էր մի ժամանակ Արարատ լեռն, որն ըստ բիբլիական ավանդության, համարվում է այն լեռն, որի վրա հանգրվանել էր Նոյան Տապանը ջրհեղեղից հետո: Այն աշխարհում առաջին երկիրն էր, որ պաշտոնապես ճանաչեց քրիստոնեությունն` որպես պետական կրոն ( մ.թ. 301):Մ.թ.ա. 6-րդ դարում հայերը բնակվեցին Ուրարտու (Արարատի ասորական անունը) թագավորությունում, որն անկում էր ապրում: Տիգրանի Մեծի կառավարման ժամանակաշրջանում (մ.թ.ա. 95-55) Հայոց Կայսրությունը հասավ իր բարձունքին և դարձավ Ասիայի ամենահզոր տերություններից մեկը` ձգվելով Կասպից ծովից մինչև Միջերկրական ծով: Իր երկարատև պատմության ընթացքում, Հայաստանը զավթվել է տարբեր կայսրությունների կողմից: Օտար տիրապետության մշտական սպառնալիքի տակ հայերը դարձան կոսմոպոլիտ, ինչպես նաև կատաղի պայքարողներ իրենց մշակույթի և ավանդույթնների համար: Դարեր ի վեր Հայաստանը նվաճվել էր հույների, հռոմեացիների, պարսիկների, բյուզանդացիների, մոնղոլների, արաբների, օսմանյան թուրքերի և ռուսների կողմից: 16-րդ դարից մինչև Առաջին Համաշխարհային պատերազմը Հայաստանի զգալի մասը ղեկավարվում էր իրենց վայրի զավթիչներից մեկի` Օսմանյան Թուրքիայի կողմից, որի լծի տակ հայերն ազգային խտրականության ու կրոնական հետապնդումներից, ծանր հարկերից հալածվելով, ենթարկվում էին նաև զինված հարձակումների: Ի պատասխան հայ ազգայնական շարժումների` թուրքերը հայերի մասսայական կոտորածներ կազմակերպեցին 1894 և 1896 թվականներին: Ամենասարսափելի կոտորած- ները տեղի ունեցան 1915 թ.-ի ապրիլին` Առաջին Հանաշխարհային պատերազմի ժամանակ, երբ թուրքերը իրականացրեցին հայերի մասսայական տեղահանությունը դեպի Սիրիայի և Միջագետքի անապատներ: Ընդհանուր առմամբ 1.5 մլն հայ էր սպանվել կամ սովամահ արվել: Սա համարվում է 20-րդ դարում տեղի ունեցած առաջին Ցեղասպանու-թյունը: Առաջին Համաշխարհային պատերազ- մի ժամանակ թուրքերի պարտությունից հետո, 1918թ. մայիսի 28-ին ստեղծվեց Հայաստանի Անկախ Հանրապետությունը, որը գոյատևեց մինչև 1920թ.-ի նոյեմբերի 29-ն, երբ Կարմիր Բանակը մտավ Հայաստան: 1922թ.-ի մարտի 12-ին Վրաստանը, Հայաստանը և Ադրբեջանը միացան և ձևավորեցին Անդրկովկասյան Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետությունը, որը դարձավ ՍՍՀՄ-ի մասը: 1936թ.-ին վերակազմավորումից հետո Հայաստանը դարձավ ՍՍՀՄ կազմում առանձին պետություն: 1988-ին Սպիտակի ավերիչ երկրաշարժին զոհ գնացին հազարավորներ մարդիկ, անօթևան մնացին հազարավոր ընտանիքներ, և այն տնտեսական կործանման բերեց երկիրը: Սովետական Միության փլուզումից հետո 1991թ.-ի սեպտեմբերի 21-ին Հայաստանը հռչակեց իր անկախությունը: 1990-ականների սկզբին Ադրբեջանի կողմից հրահրված պատերազմով՝ ընդդեմ Լեռնային Ղարաբաղի և Հայաստանի, փորձ արվեց լռեցնել Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ձգտումը՝ խաղաղ ճանապարհով հասնելու ինքնորոշման, իսկ արդյունք էլ եղավ Ադրբեջանից ավելի քան 400000 հայերի ներգաղթն և շուրջ 70000 մարդկանց տեղահումը, որոնք ստիպված էին լքել իրենց բնակության մշտական վայրերը: 1990-ականների սկզբից Ադրբեջանի և Թուրքիայի կողմից Հայաստանի շրջափակման արդյուն -քում առաջացած Լեռնային Ղարաբաղի հակամար- տությունը բարդացրեց տնտեսական իրավիճակը նորաստեղծ անկախ պետությունում: 1994-ին հրադադարի համաձայնագիր ստորագրվեց Հայաստանի, Ադրբեջանի և Լեռնային Ղարաբաղի միջև, սակայն Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման համար բանակցությունները շարունակվում են Եվրոպայում Անվտանության և Համագործակցության Կազմակերպության (ԵԱՀԿ) Մինսկի խմբի շրջանակներում: Հայկական Սփյուռքը գոյություն է ունեցել ազգի ամբողջ պատմության ընթացքում և հայերի արտագաղթը առավել մեծ ծավալների հասավ սկսած Սովետական Միությունից անկախանալուց հետո: Աշխարհի 10 մլն հայերի 60%-ը ապրում են երկրից դուրս, մեկական մլն ԱՄՆ-ում և Ռուսաստանում: Մեծ հայկական համայնքներ կան Վրաստանում, Ֆրանսիայում, Իրանում, Լիբանանում, Սիրիայում, Արգենտինայում և Կանադայում: